3I/ATLAS – Thiên Thạch Liên Sao Thứ 3: Cơ Hội Vàng Nghiên Cứu Vật Chất Ngoài Hệ Mặt Trời

1. Thiên thạch liên sao là gì?

Thông thường, các sao chổi và thiên thạch quay quanh Mặt Trời theo quỹ đạo elip. Tuy nhiên, thiên thể liên sao là những vật thể không bị Mặt Trời giữ lại bằng lực hấp dẫn, mà bay ngang qua hệ Mặt Trời theo quỹ đạo siêu parabol – tức đến từ bên ngoài hệ Mặt Trời và sẽ rời đi mãi mãi.

* Trước 3I/ATLAS, nhân loại chỉ từng phát hiện hai thiên thể liên sao:

+ Oumuamua (1I/‘Oumuamua – 2017): Hình thù giống điếu xì gà, chuyển động bất thường.

+ 2I/Borisov (2019): Một sao chổi cổ điển nhưng đến từ bên ngoài.

2. Vì sao 3I/ATLAS gây chú ý?

Là thiên thạch liên sao đầu tiên được phát hiện khi vẫn còn cách xa Trái Đất (~2,5 AU), cho phép giới khoa học chuẩn bị kỹ lưỡng thiết bị theo dõi. Có kích thước nhỏ hơn ‘Oumuamua nhưng hoạt động ổn định, không có biến động lớn về tốc độ hay hướng đi. Hệ quỹ đạo cho thấy thiên thạch sẽ đi xuyên qua hệ Mặt Trời và tiếp tục hành trình ra vùng liên sao.

 NASA và ESA đã lên kế hoạch sử dụng hệ thống kính viễn vọng không gian và mặt đất để thu thập tối đa dữ liệu về bề mặt, thành phần hóa học và trường hấp dẫn của 3I/ATLAS.

3. Cơ hội nghiên cứu vượt tầm nhân loại

Đây là cơ hội hiếm có để: Nghiên cứu vật chất nguyên thủy ngoài Hệ Mặt Trời, không bị ảnh hưởng bởi gió Mặt Trời hay va chạm tiểu hành tinh. Kiểm nghiệm các giả thuyết về nguồn gốc của hệ hành tinh khác. So sánh đặc điểm hóa học với các thiên thạch nội địa như sao chổi Halley hay tiểu hành tinh Bennu.

Nếu việc theo dõi thành công, chúng ta có thể mở đường cho các nhiệm vụ liên sao trong tương lai – như phóng tàu không gian đến đón đầu thiên thạch liên sao để thu mẫu (đã từng được NASA đề xuất với ‘Oumuamua nhưng quá muộn).

4. Tương lai: Chúng ta có thể “đi đón” thiên thạch?

Với sự phát triển của công nghệ đẩy ion và tàu không gian nhanh, một số ý tưởng đánh chặn thiên thạch liên sao đã được đặt ra, ví dụ: 

+ Gửi tàu đuổi theo, tiếp cận và thu thập mẫu.

+ Lắp đặt cảm biến bay cùng thiên thạch, gửi dữ liệu về Trái Đất trong suốt hành trình ra vùng sâu không gian.

Dù còn xa, nhưng việc phát hiện 3I/ATLAS kích thích các sáng kiến táo bạo, hướng tới kỷ nguyên “khai phá liên sao” thực sự.

Kết luận: 3I/ATLAS không chỉ là một cục đá bay lơ lửng. Nó là sứ giả từ những hệ sao xa lạ, mang theo bí ẩn của vũ trụ hàng tỷ năm tuổi. Khả năng khai thác thông tin từ thiên thạch này có thể giúp nhân loại viết lại hiểu biết về nguồn gốc của chính mình – và về hàng tỷ hệ hành tinh khác ngoài kia.

Nguồn: NASA Jet Propulsion Laboratory, ScienceDaily – “3I/ATLAS confirmed as third interstellar object”, AP News.