Cân bằng giữa quyền riêng tư và phát triển công nghệ: Thách thức lớn của thời đại số

Quyền riêng tư giữa thời đại công nghệ bùng nổ

Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mà mọi hành động trực tuyến – từ thao tác tìm kiếm Google, tương tác mạng xã hội đến sử dụng ứng dụng di động – đều để lại dấu vết kỹ thuật số. Dữ liệu cá nhân trở thành “vàng” trong thời đại số, bị thu thập, phân tích, và khai thác không chỉ bởi các công ty công nghệ lớn mà còn bởi những bên thứ ba không rõ danh tính.

Trong bối cảnh đó, việc cân bằng giữa bảo vệ quyền riêng tư của cá nhân và không làm cản trở sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data)... trở thành một thách thức pháp lý và đạo đức không nhỏ, cả ở Việt Nam và trên toàn cầu.

Những mâu thuẫn cần giải quyết

1. Công nghệ cần dữ liệu – Quyền riêng tư cần rào chắn

AI và các công nghệ số hiện đại cần dữ liệu lớn để huấn luyện, dự đoán hành vi, tối ưu dịch vụ. Nhưng càng thu thập nhiều, nguy cơ xâm phạm đời tư càng lớn. Việc một ứng dụng “miễn phí” yêu cầu quyền truy cập danh bạ, vị trí, thậm chí micro – là ví dụ điển hình cho sự đánh đổi này.

2. Người dùng chưa ý thức rõ quyền của mình

Tại Việt Nam, không ít người dùng chưa nhận thức đầy đủ về quyền bảo vệ thông tin cá nhân. Họ dễ dàng chia sẻ số CMND, số điện thoại, tài khoản ngân hàng qua mạng mà không lường trước hậu quả – từ bị lừa đảo đến mất danh tính.

3. Doanh nghiệp cần rõ ràng trong sử dụng dữ liệu

Nhiều công ty công nghệ trong nước khai thác dữ liệu người dùng để phục vụ quảng cáo, nhưng thiếu cơ chế minh bạch, dẫn đến mất lòng tin. Nếu luật không chặt, ranh giới giữa “cải tiến dịch vụ” và “xâm phạm quyền riêng tư” là rất mong manh.

Pháp luật Việt Nam đang thay đổi ra sao?

• Nghị định số 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân có hiệu lực từ ngày 1/7/2023 là bước đi lớn. Nó quy định rõ: mọi cá nhân có quyền biết, quyền đồng ý, quyền truy cập, quyền rút lại dữ liệu cá nhân đã cung cấp.

• Dự thảo Luật An toàn thông tin sửa đổi đang được lấy ý kiến, hướng tới việc siết chặt quản lý dữ liệu xuyên biên giới và tăng trách nhiệm của các nền tảng công nghệ nước ngoài.

Tuy nhiên, thách thức nằm ở khâu thực thi: làm sao để đảm bảo quy định đi vào đời sống mà không gây phiền hà, cản trở sự sáng tạo, đặc biệt với các startup và doanh nghiệp vừa và nhỏ?

Giải pháp cho tương lai: Cân bằng, không triệt tiêu

• Chính phủ cần hoàn thiện khung pháp lý nhưng cũng tạo “hành lang mềm” cho đổi mới sáng tạo.

• Doanh nghiệp công nghệ phải xây dựng chính sách minh bạch về quyền riêng tư, giải thích rõ với người dùng họ đang thu thập dữ liệu gì, dùng vào việc gì.

• Người dân cần được giáo dục về an toàn dữ liệu từ sớm, bắt đầu từ trường học và truyền thông đại chúng.

• Giới chuyên gia pháp lý và công nghệ nên hợp tác chặt chẽ để xây dựng một hệ sinh thái số nhân văn, nơi công nghệ phục vụ con người – chứ không kiểm soát con người.

Kết luận

Bảo vệ quyền riêng tư không nên là “rào cản” của công nghệ, mà phải là “nguyên tắc nền” trong quá trình phát triển. Một quốc gia số thành công không chỉ mạnh về công nghệ, mà còn phải tiên phong trong việc đặt con người – với các quyền cơ bản – vào trung tâm của mọi cải tiến.

Nguồn: Nghị định 13/2023/NĐ-CP; Cổng thông tin Chính phủ; VnExpress; VietnamNet; ZingNews (2023–2025)