Công nghệ lọc nước từ không khí phục vụ vùng hạn mặn: Giải pháp mới cho an ninh nguồn nước

1. Bối cảnh hạn mặn ở Việt Nam ngày càng nghiêm trọng

Trong những năm gần đây, tình trạng xâm nhập mặn và thiếu nước ngọt tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long diễn biến ngày càng phức tạp. Theo Tổng cục Thủy lợi, mùa khô 2024–2025 ghi nhận độ mặn vượt ngưỡng 4g/l ở nhiều khu vực cách biển hơn 50 km, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt, sản xuất và an ninh lương thực.

Cùng với biến đổi khí hậu, hiện tượng El Niño kéo dài, việc khai thác nước ở thượng nguồn sông Mekong và sự thiếu hụt các giải pháp bền vững khiến bài toán nước ngọt trở thành một trong những thách thức cấp thiết nhất tại Việt Nam.

2. Công nghệ lọc nước từ không khí – Khái niệm và nguyên lý hoạt động

Công nghệ lọc nước từ không khí (Atmospheric Water Generation – AWG) là quá trình ngưng tụ hơi ẩm trong không khí thành nước, thông qua hệ thống làm lạnh hoặc hút ẩm bằng vật liệu đặc biệt (như zeolit, silica gel).

Một số thiết bị AWG hiện đại có khả năng tạo ra từ 20–1000 lít nước sạch mỗi ngày, hoạt động tốt ở độ ẩm không khí từ 35% trở lên – mức khá phổ biến ở khu vực ven biển miền Nam Việt Nam.

Ưu điểm nổi bật của công nghệ này:

• Không phụ thuộc vào nguồn nước mặt hay nước ngầm

• Không phát thải ô nhiễm ra môi trường

• Nước thu được đạt chuẩn uống trực tiếp sau lọc

• Có thể sử dụng điện mặt trời để vận hành thiết bị

3. Ứng dụng tiềm năng tại các vùng hạn mặn Việt Nam

Tại huyện Bến Tre, Cà Mau hay Sóc Trăng – những địa phương thường xuyên phải trữ nước mưa hoặc mua nước sạch giá cao – việc triển khai hệ thống AWG cỡ nhỏ đặt tại trường học, trạm y tế hoặc hộ dân hoàn toàn khả thi.

Một số startup quốc tế đã thử nghiệm thiết bị lọc nước từ không khí cho cộng đồng thiếu nước ở Ấn Độ, Israel và châu Phi. Tại Việt Nam, một số viện nghiên cứu, như Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, đang nghiên cứu tích hợp công nghệ này vào giải pháp thích ứng hạn mặn.

Tuy chi phí ban đầu còn cao (thiết bị quy mô hộ gia đình có giá từ 50–200 triệu đồng), nhưng nếu được hỗ trợ từ các chương trình quốc gia về biến đổi khí hậu và doanh nghiệp tài trợ, đây có thể là giải pháp dài hạn giúp người dân chủ động nguồn nước an toàn.

4. Thách thức và hướng phát triển

Một số rào cản cần vượt qua để công nghệ này phát triển tại Việt Nam:

• Chi phí đầu tư ban đầu và bảo trì

• Hiệu quả phụ thuộc vào độ ẩm không khí

• Chưa có chính sách khuyến khích hoặc ưu đãi thuế cho thiết bị AWG

Tuy vậy, nếu kết hợp công nghệ này với năng lượng tái tạo và chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo, Việt Nam hoàn toàn có thể làm chủ thiết kế, sản xuất thiết bị trong nước – phù hợp điều kiện khí hậu và khả năng chi trả của người dân nông thôn.

Kết luận

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, việc tìm kiếm các giải pháp phi truyền thống để đảm bảo an ninh nguồn nước là vô cùng cấp thiết. Công nghệ lọc nước từ không khí không chỉ là bước tiến về mặt kỹ thuật mà còn là cánh cửa mở ra cơ hội sống mới cho hàng triệu người dân vùng hạn mặn.

Việc đầu tư nghiên cứu, thử nghiệm thực tế và nhân rộng mô hình này là hướng đi chiến lược mà các cơ quan chức năng, doanh nghiệp công nghệ và tổ chức phát triển cần quan tâm trong thời gian tới.

Nguồn: Vietnamnet, Tạp chí KH&CN, Moitruong&Đô thị, Tổng cục Thủy lợi, WB Vietnam.