Pháp luật về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng: Yêu cầu cấp thiết trong kỷ nguyên số

1. Khi trẻ em bước vào không gian số mà thiếu “lá chắn” pháp lý đầy đủ

Trong bối cảnh số hóa toàn diện, trẻ em Việt Nam ngày càng tiếp cận sớm với Internet và mạng xã hội. Tuy nhiên, môi trường mạng vốn tiềm ẩn nhiều nguy cơ: từ bạo lực ngôn ngữ, xâm phạm quyền riêng tư, dụ dỗ trực tuyến, đến nội dung độc hại, khiêu dâm, thậm chí cả tội phạm mạng có tổ chức. Mặc dù Nhà nước đã có nhiều nỗ lực xây dựng hành lang pháp lý, nhưng thực tiễn vẫn cho thấy nhiều khoảng trống trong việc bảo vệ trẻ em khỏi các tác hại trên không gian mạng.

2. Thực trạng pháp luật hiện hành: Có nền tảng nhưng chưa đủ mạnh

Pháp luật Việt Nam đã có một số quy định quan trọng liên quan đến bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, bao gồm:

• Luật Trẻ em năm 2016, với Điều 54 quy định rõ trách nhiệm bảo vệ trẻ em trong môi trường mạng.

• Luật An ninh mạng năm 2018, yêu cầu kiểm soát nội dung xấu độc và ngăn chặn các hành vi xâm hại.

• Nghị định số 56/2017/NĐ-CP, hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Trẻ em.

• Luật An toàn thông tin mạng, quy định về bảo mật thông tin cá nhân, trong đó có trẻ em.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy các quy định này vẫn còn mang tính nguyên tắc, thiếu tính khả thi, chưa đủ sức đối phó với tính chất phức tạp, xuyên quốc gia và ẩn danh của tội phạm mạng. Việc thực thi pháp luật vẫn bị hạn chế do thiếu cơ chế giám sát, kiểm chứng độ tuổi người dùng, và chưa có chế tài đủ mạnh với các nền tảng xuyên biên giới.

3. Một số bất cập nổi bật

• Thiếu hệ thống định danh tuổi số: Nhiều nền tảng không có cơ chế kiểm soát độ tuổi, dẫn đến trẻ em dễ bị truy cập vào nội dung không phù hợp.

• Chế tài xử lý chưa đủ sức răn đe: Các hành vi dụ dỗ, xâm phạm đời tư, phát tán hình ảnh nhạy cảm của trẻ em chưa được xử lý nghiêm khắc.

• Trách nhiệm của nền tảng mạng xã hội chưa được cụ thể hóa: Các công ty cung cấp dịch vụ xuyên biên giới (Facebook, TikTok, YouTube...) chưa chịu ràng buộc đầy đủ về trách nhiệm bảo vệ trẻ em theo luật Việt Nam.

• Thiếu sự phối hợp liên ngành: Công tác bảo vệ trẻ em trên mạng hiện nay còn manh mún giữa các bộ, ngành như Bộ TT&TT, Bộ Công an, Bộ GD&ĐT.

4. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật

Để tăng cường hiệu quả bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, cần xem xét:

• Ban hành Luật riêng về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, có tính chất chuyên sâu và phù hợp với thực tiễn số hóa.

• Xây dựng hệ thống định danh và xác thực độ tuổi người dùng, áp dụng cho các nền tảng cung cấp dịch vụ trực tuyến.

• Yêu cầu minh bạch thuật toán và kiểm soát nội dung đối với các nền tảng mạng xã hội hoạt động tại Việt Nam.

• Tăng cường giáo dục pháp luật và kỹ năng số cho trẻ em và phụ huynh, giúp trẻ chủ động nhận diện và phòng tránh nguy cơ.

• Thiết lập cơ chế tiếp nhận phản ánh, xử lý khẩn cấp các hành vi xâm hại, thông qua đường dây nóng hoặc nền tảng số.

5. Kết luận

Bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng không chỉ là vấn đề đạo đức và trách nhiệm xã hội, mà còn là một nhiệm vụ pháp lý cấp bách. Pháp luật cần theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ, đồng thời phát huy được vai trò phối hợp liên ngành giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng để xây dựng một không gian mạng an toàn, lành mạnh cho thế hệ tương lai.

Nguồn: bocongan.gov.vn; moj.gov.vn; thuvienphapluat.vn; UNICEF Việt Nam