Phát triển nhựa sinh học thay thế nhựa truyền thống: Giải pháp bền vững cho tương lai xanh

Mỗi năm, thế giới thải ra khoảng 400 triệu tấn nhựa, trong đó hơn 50% là nhựa sử dụng một lần, và chưa tới 10% được tái chế hiệu quả. Tại Việt Nam, tình trạng sử dụng túi nylon, chai nhựa và bao bì nhựa đang trở thành vấn đề môi trường cấp bách, đòi hỏi giải pháp thay thế khả thi và bền vững. Trong bối cảnh đó, nhựa sinh học – với nguồn gốc tự nhiên và khả năng phân hủy sinh học – được kỳ vọng là chất liệu của tương lai.

1. Nhựa sinh học là gì? Có thay thế được nhựa truyền thống không?

Nhựa sinh học (bioplastic) là loại vật liệu có thể được sản xuất từ các nguồn sinh khối tái tạo như tinh bột ngô, mía, tảo, rơm rạ, hoặc dầu thực vật. Có hai nhóm chính:

• Nhựa có thể phân hủy sinh học (như PLA, PHA, PBAT): Tự phân hủy trong điều kiện tự nhiên hoặc công nghiệp.

• Nhựa sinh học không phân hủy (như Bio-PET): Dù có nguồn gốc sinh học nhưng vẫn cần tái chế.

Mặc dù nhựa sinh học hiện chưa thể hoàn toàn thay thế nhựa dầu mỏ về tính chất cơ học hay chi phí, nhưng đã chứng minh được tiềm năng trong các lĩnh vực bao bì, nông nghiệp, y tế và sản phẩm tiêu dùng.

2. Xu hướng nghiên cứu và ứng dụng nhựa sinh học tại Việt Nam

Các viện nghiên cứu và trường đại học tại Việt Nam đang đẩy mạnh các hướng sau:

• Chiết xuất PLA từ tinh bột sắn, ngô và phế phẩm nông nghiệp.

• Sản xuất màng bọc thực phẩm phân hủy sinh học từ vỏ tôm, tảo biển hoặc cellulose.

• Phát triển nhựa sinh học từ vi sinh vật như Bacillus hoặc Cupriavidus necator tạo ra PHA.

• Kết hợp phụ gia sinh học để tăng tính chất cơ lý và rút ngắn thời gian phân hủy.

Một số startup, như công ty Túi xanh, ReForm Việt Nam… đã đưa sản phẩm ra thị trường nhưng vẫn gặp rào cản lớn về giá thành, nhận thức người tiêu dùng và thiếu hành lang pháp lý hỗ trợ.

3. Thách thức trong phát triển nhựa sinh học

• Chi phí sản xuất cao: Do công nghệ còn mới và quy mô nhỏ.

• Chưa có chính sách khuyến khích mạnh mẽ: Việc hỗ trợ tài chính, thuế hoặc ưu đãi đầu tư chưa rõ ràng.

• Thiếu tiêu chuẩn và chứng nhận quốc gia về phân hủy sinh học.

• Khó cạnh tranh với nhựa truyền thống giá rẻ, phổ biến.

4. Định hướng phát triển: Việt Nam cần làm gì?

a. Chính sách:

• Ban hành luật/tiêu chuẩn quốc gia về sản phẩm phân hủy sinh học.

• Hỗ trợ vốn, thuế, đất đai cho doanh nghiệp sản xuất nhựa sinh học.

• Tăng thuế môi trường với nhựa truyền thống không tái chế.

b. Công nghệ:

• Đầu tư vào công nghệ enzyme phân hủy, lên men vi sinh, nano composite để tăng chất lượng và giảm giá thành.

• Hợp tác quốc tế để chuyển giao công nghệ sản xuất vật liệu tiên tiến như PHA từ vi tảo.

c. Giáo dục & thị trường:

• Tuyên truyền về lợi ích của nhựa sinh học, phân biệt đúng giữa “nhựa sinh học” và “nhựa tự hủy giả”.

• Thúc đẩy chuỗi cung ứng xanh, như yêu cầu siêu thị, doanh nghiệp sử dụng bao bì thân thiện.

Kết luận: Hành trình từ hạt tinh bột đến hành tinh xanh

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để vừa giải quyết bài toán ô nhiễm nhựa, vừa phát triển ngành công nghiệp vật liệu mới – nếu biết tận dụng lợi thế tài nguyên nông nghiệp, nhân lực và thị trường. Nhựa sinh học không phải là tương lai xa xôi, mà là con đường bền vững chúng ta cần đi ngay từ hôm nay.

Nguồn: Bộ Tài nguyên và Môi trường, Viện Công nghệ sinh học (VAST), báo Tia Sáng, GreenID Việt Nam.