Vấn nạn nano-plastic đại dương – Hàng triệu tấn vi nhựa đang lẩn khuất

1. Khám phá gây chấn động giới khoa học

Một nghiên cứu mới công bố giữa tháng 7/2025 từ Viện Nghiên cứu Biển Hà Lan (NIOZ) đã làm sáng tỏ một "kho chứa độc ẩn" trong lòng đại dương: hàng chục triệu tấn nano-plastic đang trôi nổi trong các dòng hải lưu Đại Tây Dương, hầu như không thể phát hiện bằng công nghệ thông thường.

Các nhà khoa học lần đầu tiên đo lường chính xác nồng độ nhựa có kích thước nano (dưới 1 micromet) – nhỏ hơn 1/100 đường kính sợi tóc. Sự tồn tại âm thầm của chúng đang đặt ra thách thức toàn cầu mới về ô nhiễm môi trường biển và sức khỏe con người.

2. Nano-plastic nguy hiểm như thế nào?

3. Nguồn gốc và quy mô vấn đề

Nano-plastic không chỉ đến từ rác thải trực tiếp, mà chủ yếu là kết quả của:

+ Sự phân rã của microplastic dưới tác động của ánh sáng, sóng và dòng biển;

+ Sản phẩm chăm sóc cá nhân (kem tẩy tế bào chết, sữa rửa mặt...);

+ Quá trình giặt vải tổng hợp (polyester, acrylic…).

Dựa trên mô hình hóa dòng hải lưu và phân tích mẫu từ độ sâu 200 – 1000 m, nhóm nghiên cứu ước tính có ít nhất 27 triệu tấn nano-plastic đang hiện diện ở Đại Tây Dương, chủ yếu tập trung tại tầng trung gian nơi sinh vật phù du và cá nhỏ sinh sống.

4. Không thể thu hồi, chỉ có thể phòng ngừa

Một khi đã đi vào đại dương và phân tán ở cấp độ nano, gần như không có công nghệ nào có thể thu hồi hiệu quả. Vì vậy, giới khoa học kêu gọi:

+ Ngăn nano-plastic ngay từ nguồn, bằng cách cấm hoặc thay thế các vật liệu nhựa dễ vỡ vụn;

+ Thiết kế vật liệu sinh học thay thế có thể phân hủy tự nhiên;

+ Thay đổi thói quen tiêu dùng từ cá nhân đến doanh nghiệp: giảm nhựa một lần, ưu tiên vật liệu tái sử dụng.

Nhận định chuyên gia: Chúng ta không thể giải quyết ô nhiễm nano bằng cách hút nhựa ra khỏi biển – điều đó bất khả thi. Lối thoát duy nhất là kiểm soát đầu vào: sản xuất ít nhựa hơn và ngăn chúng rơi xuống biển ngay từ nguồn.

Kết luận: Nano-plastic là mối đe dọa tàng hình nhưng có thật. Trong khi vi nhựa đã từng gây lo ngại, thì nano-plastic có khả năng len lỏi vào mọi mắt xích sinh học và vòng tuần hoàn toàn cầu. Đây là lúc khoa học, chính sách và nhận thức cộng đồng phải cùng hành động – trước khi vấn đề vượt tầm kiểm soát.

Nguồn: NIOZ – Royal Netherlands Institute for Sea Research, Nature Nanotechnology, Popular Science, chuyên đề nano-plastic đại dương.