Áp lực thi cử và bệnh thành tích – Vấn đề nóng của giáo dục Việt Nam hiện nay

Áp lực học hành đang đè nặng lên vai học sinh

Với lịch học dày đặc, bài kiểm tra liên tục và các kỳ thi mang tính “sống còn”, nhiều học sinh – từ tiểu học đến trung học phổ thông – đang đối mặt với những áp lực vượt quá khả năng chịu đựng của lứa tuổi. Không ít em học sinh phải học thêm đến tối muộn, ngủ không đủ giấc, thiếu vận động và sống trong tâm trạng căng thẳng kéo dài.

Theo khảo sát từ Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2024, có tới 68% học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông cho biết thường xuyên cảm thấy áp lực vì học tập và thi cử, trong đó gần 30% có dấu hiệu stress nặng, thậm chí trầm cảm. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến thể chất và tinh thần của học sinh mà còn làm giảm chất lượng học tập, sáng tạo và phát triển toàn diện.

“Bệnh thành tích” – Căn bệnh chưa có thuốc đặc trị

Một trong những nguyên nhân sâu xa của áp lực học đường chính là “bệnh thành tích” – tình trạng chạy theo con số điểm cao, tỷ lệ đỗ tốt nghiệp, học sinh giỏi… hơn là giá trị thực chất. Không ít trường học tìm mọi cách để nâng điểm, chọn “học sinh xuất sắc” trình diễn trong các hội thi, khiến môi trường giáo dục thiếu công bằng và khách quan.

Phụ huynh, vì lo lắng cho tương lai con em, cũng bị cuốn vào vòng xoáy “chạy điểm, chạy trường, học thêm”. Học sinh giỏi bị kỳ vọng quá mức, học sinh trung bình thì cảm thấy bị bỏ lại phía sau. Giáo viên chịu áp lực hoàn thành chỉ tiêu, ít thời gian đổi mới phương pháp giảng dạy và đồng hành cùng học sinh.

Giáo dục cần trở lại với giá trị thật

Để giải quyết vấn đề này, cần có sự thay đổi đồng bộ từ chính sách, nhà trường, phụ huynh đến toàn xã hội. Một số giải pháp cấp thiết có thể bao gồm:

• Giảm số lượng kỳ thi và đánh giá, chuyển từ thi học thuộc sang đánh giá năng lực thực hành, tư duy phản biện và khả năng ứng dụng.

• Tăng cường hỗ trợ tâm lý học đường, giúp học sinh được lắng nghe, giải tỏa áp lực và định hướng học tập phù hợp với năng lực.

• Xóa bỏ bệnh thành tích bằng kiểm soát khách quan từ cấp quản lý, tăng minh bạch trong thi cử và đánh giá chất lượng dạy – học.

• Thay đổi nhận thức xã hội, giúp phụ huynh hiểu rằng thành công không đồng nghĩa với điểm số cao, mà là sự trưởng thành toàn diện của con người

Lời kết

Giáo dục là nền tảng cho sự phát triển của một quốc gia, nhưng nếu học sinh – chủ thể trung tâm – không được học trong một môi trường lành mạnh, thì mọi nỗ lực đổi mới cũng sẽ trở nên vô nghĩa. Đã đến lúc chúng ta cần “học để làm người” thay vì “học để thi” – bởi điểm số cao không thể thay thế được nhân cách, năng lực và bản lĩnh của thế hệ tương lai.